آيت الله العظمی سيد محمود هاشمى شاهرودى (مد ظله) در سال 1327 هجرى شمسى در شهر نجف و در خانواده‌ى مذهبى و از سادات منسوب به امام حسين(ع) چشم به جهان گشود. پدرش مرحوم آيت الله سيد على حسينى شاهرودى، از شاگردان برجسته مرحوم آیة الله العظمی خویی (ره) بود که بحث های اصول و فقه استاد خود را به رشته تحریر درآورد.
دوران تحصيل:
آيت الله العظمی سيد محمود هاشمى شاهرودى(مد ظله) تحصيلات ابتدايى را در مدرسه علوی نجف به پايان رسانيد و سپس به تحصيلات حوزوى روى آورد. او با توجه به موقعيت علمى خانوادگى و نيز با توجه به هوش و استعداد سرشار و كوشش فراوان خود، در مدتى اندک توانست دروس دوره سطح را به پايان رساند.
پس از آن به حلقه درس آيت الله العظمى شهيد سيد محمد باقر صدر(اعلی الله مقامه الشریف) پيوست و سالها در خدمت استاد خود، مبانى اجتهاد در اصول و فقه را به خوبى آموخت و در درس ديگر مراجع آن روز نجف ـ از جمله امام خمينى(ره) و آیت الله العظمی خویی (ره) ـ نيز با جديت شركت جست و بهره‌هاى فراوان برد.
استادان:
آيت‌الله العظمی سيد محمود هاشمى شاهرودى(مد ظله) در سالهاى تحصيل خود از محضر استادان بسيارى بهره برد. مهم‌ترين و اصلیترين استاد او در درس خارج آيت الله العظمى شهيد سيد محمد باقر صدر بود. آن شهيد سعيد كه از افتخارات شيعه و مرجعيت به شمار مي‌آيد، شاگردان بسيارى را به عالم اسلام، تقديم داشته است. شهید صدر كه از حافظه و استعدادى سرشار برخوردار بود، توانست با نوآوريهاى فراوان در فقه و اصول و ديگر علوم اسلامى و به روز ساختن مباحث علوم دینی و نيز نگاشتن كتب درسى در زمينه‌هاى ياد شده، گام مهمى براى تعالى اسلام و تشيع بردارد و از اين رهگذر، شاگردان او، همچون آيت‌الله العظمی سيد محمود هاشمى شاهرودى(مد ظله)، اين خدمات و انديشه‌ها را پى گرفتند.
از ديگر استادان آيت الله العظمی هاشمى شاهرودى(مد ظله)، حضرت امام خمينى(ره) و حضرت آيت الله العظمى خويى(ره) را می توان نام برد. معظم له سالها در محضر ايشان به تحكيم مبانى اجتهادى خود مى پرداخت.
فعاليتهاى علمى و فرهنگى:
آيت‌الله العظمی هاشمى شاهرودى(مد ظله) تاكنون فعاليتهاى بسيارى را در زمينه‌هاى علمى و فرهنگى به انجام رسانده است. در يكى از ديدارهاى اعضاء مجلس اعلاى عراق، امام خميني(ره) با توجه به شناخت خود، از ايشان مي‌خواهد كه تدريس در حوزه علميه قم را بر هر كارى ترجيح دهد و به تربيت طلاب مستعد در زمينه‌هاى علمى و اخلاقى بپردازد. معظم له نيز با ورود به ايران ـ در فروردين 1358 ـ به تدريس درس خارج فقه و اصول مى‌پردازد كه اين تدريس تا هم اكنون نيز ادامه دارد و طلاب بسيارى از محضر ايشان بهره‌مند شده‌اند. ويژگى درس ايشان دقت فراوان، تسلط بر مباحث و نوآورى در زمینه های متعدد و مختلف علمی است.
آيت الله العظمی هاشمى شاهرودى(مد ظله) رياست دو كنگره مهم نقش زمان و مكان در انديشه امام خميني(ره) و نخستين كنگره دايرة المعارف فقه اسلامى را بر عهده داشت كه هر دو كنگره با استقبال بزرگان و فضلاء حوزه و دانشگاه و انديشمندان خارجى و داخلى مواجه شد.
از خدمات ديگر ايشان، رياست مؤسسه دايرة‌المعارف فقه اسلامى با حكم مقام معظم رهبرى است. مقام معظم رهبرى در حكم خود، خطاب به ايشان مى‌فرمايد: «جناب عالى را كه چهره درخشانى در علم و عمل بوده و بحمدالله از مقام والايى در فقه و علوم مرتبط با آن برخورداريد، براى انجام اين اقدام بزرگ، شايسته دانسته و مسؤوليت ايجاد و اداره مؤسسه اى براى تهيه اين دايرة المعارف را به جناب عالى محول می كنم».
از آيت‌الله العظمی هاشمى شاهرودى (مد ظله) مقالات فراوانى در فصلنامه فقه اهل بيت(علیهم السلام) به چاپ رسيده است. همچنين وى در زمينه‌هاى گوناگون كتابهايى منتشر كرده است كه برخى از آنها به شرح زير است:
1 ـ بحوث فى علم الاصول (تقريرات درسهاى اصول شهيد صدر در 7 جلد)
2 ـ كتاب الخمس (2 جلد)
3 ـ مقالات فقهيه
4 ـ قاعده فراغ و تجاوز
5 ـ حكومت اسلامي
6 ـ جهان بينى اسلامي
7 ـ تفسير موضوعى بخشى از نهج البلاغه
8 ـ تفسير آيه «مودت ذى القربي»
9 ـ بحوث فى الفقه الزراعی
10 ـ محاضرات فى الثورة الحسينية
11 ـ الصوم، تربية و هداية
12 ـ كتاب الاجارة (2 جلد)
13 ـ کتاب الزکاة (4 جلد)
14- کتاب المضاربة
15- قراءات فقهیه معاصره (2جلد)
16- بحثهایی پیرامون اصول فقه
17- درسنامه اصول فقه
18- رساله توضیح المسائل
19- مناسک حج فارسی وعربی
20 – الصوم مسائل وردود
21- پرسشها وپاسخهایی پیرامون روزه
22- الصراط (اجوبه الاستفتاءات)
23- کتاب الحج
24- اضواء و آراء (3 جلد)
25- منشور قضاء
26- صحیفه عدالت (8 جلد)
و...
فعاليتهاى سياسى:
آيت‌الله العظمی هاشمى شاهرودى در سالهاى تحصيل و تدريس، فعاليتهاى سياسى بسيارى را پديد آورده است. در پى يورش مزدوران رژيم صدام به علما و انديشمندان در سال 1974 ميلادى، آيت‌الله العظمی هاشمى شاهرودى به زندان افتاد و شكنجه‌هاى فراوان بدنى و روحى را به جان خريد. او در پى تظاهرات مردم عراق پس از پيروزى انقلاب اسلامى ايران به رهبرى امام(ره)، بويژه در نجف، و در گراميداشت اين پيروزى، تحت پيگرد رژيم بعث قرار گرفت و به سفارش شهيد صدر(ره) به وطن خود بازگشت تا وكالت عام شهيد صدر و نمايندگى او را نزد امام خمينى(ره) بر عهده گيرد.
او با ورود به ايران به خدمت امام خمينى(ره) مشرف شد و با موافقت ايشان، رابط امام(ره) و شهيد صدر(ره) شد و پيامهاى علمى نجف را به سمع امام(ره) مى‌رساند. او با دستور آيت‌الله العظمی خامنه اى كه در آن زمان با حكم امام(ره) مسؤوليت نهضت‌هاى اسلامى را بر عهده داشت، تشكيلاتِ جامعه روحانيت مبارز و مجلس اعلى عراق را به راه انداخت و آن را مديريت و سازماندهى كرد.
او كه به دستور امام(ره) تدريس و بررسى مسائل فقهى، بويژه احياى فقه حكومتى استوار بر ادله استنباط جواهرى را بر عهده داشت، در طول ساليان انقلاب از هيچ كوششى در جهت اعتلای انقلاب اسلامی ایران، دريغ نورزيد.
آيت الله العظمی هاشمى شاهرودى سالها از اعضاى فقهاى شوراى نگهبان بود ودر اين نهاد مقدس به خدمت اشتغال داشت تا اينكه با حكم مقام معظم رهبرى به رياست قوه قضائيه منصوب شد. او در طول مسؤوليت خود در قوه قضائيه، خدمات بسيارى را انجام داد كه توسعه قضايى، تسريع در رسيدگى به پرونده‌ها و ايجاد ارتباط مردمى از جمله آنهاست. پس از مسئولیت در قوه قضایه حضرت آیة الله العظمی هاشمی شاهرودی با شروع مجدد درسهای فقه و اصول خود در شهر مقدس قم در کنار فعالیت های مؤثر سیاسی و استمرار خدمات شایان خود به نظام مقدس اسلامی، مسئولیت خطیر مرجعیت دینی را نیز بر عهده گرفت.
اکنون جلسه درس خارج فقه و اصول معظم له، یکی از حلقه های پویای علمی در حوزه مبارکه قم بشمار می رود.
برخی مناصب سیاسی واجتماعی:
- عضو مجمع جهانی اهل بيت(علیهم السلام)
- عضو مجمع جهانى تقريب مذاهب اسلامى
- رییس ومؤسس مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(علیهم السلام)
- عضو ونائب رئیس مجلس خبرگان رهبری
- عضو ونائب رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام
- عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
- عضو فقهای شورای نگهبان
- رئیس هیئت عالی حل اختلاف وتنظیم روابط قوای سه گانه