1. صفحه نخست
  2. استفتائات
  3. وقف
  4. تولیت
استفتائات برگزیده
اخیراً در فضای مجازی اصواتی به عنوان مواد مخدر شنیداری انتشار یافته که شنیدن آنان اثراتی همانند و بلکه بیشتر از مواد مخدر و مشروبات الکلی دارند با این اوصاف ؟ 1- آیا شنیدن این اصوات دارای حرمت شرعی می باشد ؟ 2- در صورت بروز حالت نامتعارف ناهوشیاری و نابهنجاری( ناشی از گوش دادن )، آیا اعمال مجازات شرعی (حد یا تعزیر) صحیح می باشد ؟
بنا بر نظر معظم له؛ بر فرض وجود خارجی چنین اصواتی که دارای اثرات مذکور باشد، شنیدن آن اصوات حرام است و دارای تعذیر می باشد.
اگر کسی مرتد شود و سپس مسلمان شود، آیا قضای نمازهای آن مدت که مرتد بوده بر او واجب است ؟
طبق فتوای معظم له، قضای نمازهای آن مدت واجب است.
اینجانبان متصدی و کارگزار و زمامدار و مجلس دار عزاداری در تکیه ای در یکی از شهرستان ها هستیم. حسب الوظیفه تصمیم بر این داشتیم که چندین شب عزاداری اباعبدالله الحسین (علیه السلام) را در تکیه بر پا کنیم، عده ای با آوردن این بهانه که اگر مراسم برگزار شود، موجب تبعات و گناه می شود مثلاً افراد فاسد چشم چرانی می کنند یا محتمل است که اشخاصی از این مراسمات سوء استفاده و گناه کنند، پیشنهاد به تعطیلی عزاداری اباعبدالله (علیه السلام) داده اند. آیا اینکه ممکن است بر حسب برگزاری عزاداری در حسینیه احتمالاً عده ای فاسق در این مجلس هم حضور یابند و گناه خود را انجام دهند بر ما که متصدی و کارگردان عزاداری هستیم، حجیت دارد که عزاداری را منحل کنیم؟ حکم واجب بر ما چیست؟
این نوع احتمال دادن خود یک وسوسه شیطانی است. برپایی شعائر حسینی و مراسم عزاداری اهل بیت (علیهم السلام) از اهم امور دینی است و بهتر است که از ورود این افراد به دسته عزاداری و هیئت منع نکنید و راه نصیحت و اصلاح ایشان را با کلمات شایسته و رفتار محبت آمیز در پیش گیرید.
اگر زنی به صورت چند ماهه صیغه مردی شده و سپس نخواهد به رابطه ادامه دهد، آیا می تواند مهریه خود را ببخشد یا مهری که گرفته را پس دهد و خود را یک طرفه از زوجیت مرد برهاند یا اینکه اتمام رابطه زوجیت موقت، منحصر به اتمام مدت یا بذل مدت توسط مرد است و ربطی به بذل مهریه یا استرداد آن ندارد؟
عقد موقت تنها به وسیله تمام شدن مدت و یا بذل مدت توسط زوج فسخ می شود، مگر آنکه در ضمن عقد، وکالت در بذل مدت از مرد گرفته شده باشد.
حکم شرعی کسی که نسبت محرمیت (ادعای زوجیت) و ادعای ارث را به صورت غیر واقعی به شخص دیگری بدهد، چیست؟
اثبات موضوع شرعی مانند زوجیت، نیازمند به بینه شرعی (شهادت دو نفر عادل) دارد.
در صورتی که بین زن و شوهری ملاعنه رخ دهد و شوهر نفی ولد کند.
1ـ رابطه محرمیت این کودک با ملاعن چگونه است؟ آیا در صورتی که کودک دختر باشد، در آینده می تواند با او ازدواج کند؟
2ـ رابطه محرمیت این کودک با بستگان نسبی و رضاعی و سببی مرد لاعن چگونه است؟ آیا می تواند این دختر با برادران مرد لاعن یا پدران او ازدواج کند؟
3ـ در صورتیکه مرد پس از ملاعنه و نفی ولد پشیمان گردد و رجوع کند، رابطه محرمیت این کودک با ملاعن و بستگان نسبی و رضاعی و سببی این مرد چگونه است؟
1) این کودک با ملاعن محرم است و نمی تواند با او ازدواج کند.
2) این کودک با بستگان مرد ملاعن محرم نیست و می تواند با آن ها ازدواج کند.
3) در صورتیکه واقعاً فرزند این مرد باشد یعنی مرد بین خود و خدای خود او را فرزند خود می داند، با بستگان آن مرد نیز محرم است.
همانگونه كه استحضار داريد در روزهای ماه محرم اغلب افراد نسبت به پخش نذری از قبيل شير، شربت و اطعام اقدام می نمايند. با عنايت به خشكسالی بوجود آمده، می خواستيم اين نذورات را در غالب جيره خشک غذايی و آب معدنی به آن منطقه ارسال نمائيم كه عده ای مردد هستند كه آيا از نظر شرعی صحيح می باشد يا خير، فلذا از آن مرجع عاليقدر تقاضا داشته تا حكم شرعی را بيان فرمايند.
چنانچه صیغه خاص نذر ـ که در رساله علمیه ذکر شده ـ خوانده باشد، واجب است در همان مصرف نذر که نامبرده شده، مصرف نمایند؛ لیکن اگر صیغه خاص نذر خوانده نشده باشد، جایز است در قالب جیره غذائی و آب معدنی و ... مصرف شود.
آیا انجام تغییرات ساختمانی در بنای مسجدی که واقف طبق وقف‌نامه و اسناد رسمی و محضری، تنها بنام مسجد وقف نموده ولاغیر؛ و اجاره دادن فضای آشپزخانه و زیرزمین و... آن مسجد، برای انجام امور اقتصادی و تجاری و درآمدزایی (کترینگ و تهیه و عرضه غذا و نوشیدنی)، جایز است؟
چنانچه واقف تصریح نموده باشد که نباید بناهای مذکور را برای انجام امور اقتصادی و تجاری و غیره اجاره داد؛ در این صورت جایز نیست وگرنه اشکالی ندارد.
1ـ استفاده از دستگاه موسیقی سنتی که در سالیان گذشته تا به امروز به صورت ساز و دهل مخصوص مراسم تعزیه خوانی بوده و احیای این شعیره را به دنبال دارد، چه حکمی دارد؟ 2 ـ استفاده از لباس طرح قدیم مخصوص شبیه خوان های مرد در نقش زن در تعزیه که به صورت چادر های عربی قدیمی (قجری) و روبند های مخصوص(برقه) به منطقه استان هرمزگان بوده، چه حکمی دارد؟ 3 ـ آیا اجرای مجلسی در وصف عروسی حضرت قاسم که به صورت حزین برگزار می گردد، محل اشکال است یا تایید؟
1) چنانچه آن موسیقی مناسب مجالس اهل فسق و فجور نباشد و موجب هتک حرمت شعائر حسینی نشود، اشکال ندارد؛ اما اگر مناسب مجالس فسق و فجور باشد و یا مناسب مجالس عزاداری نباشد، اشکال دارد.
2) اشکال ندارد.
3) اگر این عمل مستند به یکی از کتب مقتل باشد و با رعایت حرمت شعائر باشد، اشکال ندارد.
اگر قاتل در قتل عمد قبل از قصاص و استیذان از حاکم برای قصاص فوت کند و در میان ورثه مقتول صغار باشد با توجه به حرمت هدر دمای مسلمین و عمومات دال بر احترام به دم، آیا می توان از ماترک قاتل دیه مطالبه کرد؟
بله، دیه از ماترک میت برداشته می شود.
تولیت وقف
سوال :

یکی از روحانیون در روستایی به خاطر رفع اختلافات بین مردم و با توجه به استفتائات از مراجع وقت، زمینی را جهت ساخت مسجد به صورت شفاهی وقف می کند و مردم به همت خودشان بنای مسجد را ساخته اند و در ادامه همان مسجد، شخصی زمینی را به عنوان حسینیه به صورت شفاهی وقف کرده و مردم حسینیه را ساخته اند و سی سال به طور هیئت امنایی اداره می گردید، اکنون استدعا دارم به سؤالات ذیل پاسخ بفرمایید:


1ـ آیا واقفان زمین مسجد و حسینیه، می توانند ادعای تولیت داشته باشند؟


2ـ آیا کسانی که در ساخت بنا مشارکت داشته اند، می توانند در صورت ادعای تولیت واقفان زمین ادعا کنند که ما نسبت به خرج کرد یا کارکرد بنای مسجد و حسینیه راضی نیستیم؟

جواب :

1و2) صرف وقف زمین برای مسجد و یا حسینیه، موجب حق تولیت نیست.

وقف
سوال :

متولی به عنوان مدیر امور موقوفه از سوی واقف یا حاکم منصوب شده و باید با حفظ امانت و رعایت مصلحت موقوفه، موقوف علیه و بطون لاحقه اقدام نماید. حال در صورتیکه متولی در اجاره موقوفه شرط زیانباری درج نماید:


1- وضعیت شرط و عقد اجاره چگونه خواهد بود؟


2- آیا متولی ضامن خسارت های وارده از این طریق می باشد یا خیر؟

جواب :

از خصوصیات شخصیه مورد سؤال اطلاعی نداریم، ولی بطور کلی چنانچه متولی برخلاف مصلحت وقف شرطی در ضمن اجاره موقوفه کند جایز نیست و موجب ضمان است.

وقف
سوال :

1- آیا متولی موقوفه موظف است گزارش و بیلان کار خود را به موقوف علیهم ارائه نماید و در صورتی که ارائه نکند، حکم آن چیست؟


2- در فرضی که احتمال سوءاستفاده متولی از موقوفه وجود داشته باشد، آیا موقوف علیهم برای جلوگیری از این امر می توانند از او گزارش کار بخواهند یا چنین حقی ندارند؟


 

جواب :

1) خیر، لازم نیست.


2) بله، می توانند.

استعفای متولی
سوال :

1- آیا بر متولی وقف و ناظر جایز است پس از پذیرش تولیت و نظارت، استعفاء دهند؟ در صورتیکه بر متولی و ناظر استعفاء دادن جایز نباشد، آیا استعفاء آنان لغو و بدون اثر است؟ آیا می توان آنان را بر انجام عمل تولیت و نظارت اجبار نمود؟


2- در صورتیکه اجبار متولی و ناظر وقف بر عملشان ممکن نشد، آیا حاکم شرع به جای آنان متولی و ناظر منصوب خواهد کرد؟

جواب :

1) در صورتیکه واقف متولی را در وصیت خود نصب کرده باشد و متولی در زمان حیات واقف (موصی)، تولیت را رد نکرده باشد، نمی تواند اکنون استعفاء دهد.


2) واقف در صورت حیات و یا حاکم شرع، می توانند به جای آنان متولی و ناظر منصوب کنند؛ در صورتیکه در وصیت خلاف آن وجود نداشته باشد.

تولیت وقف
سوال :

1- هرگاه مسوغات فروش موقوفه در وقف عام تحقق یابد، آیا متولی می تواند مستقلاً اقدام به فروش موقوفه و تبدیل به احسن آن کند یا اینکه استیذان از حاکم شرع نیز لازم است؟


2- در مورد وقف خاص آیا متولی می تواند رأساً اقدام به فروش موقوفه و تبدیل به احسن آن کند یا اینکه باید با استیذان از موقوف علیهم یا استیذان از حاکم شرع به این امور اقدام نماید؟


3- آیا در فروش موقوفات عام و خاص می توان گفت: متولی حقی ندارد و حاکم شرعی مستقلاً می تواند نسبت به  فروش موقوفه و تبدیل آن به احسن اقدام کند؟


 

جواب :

1 و 2) در صورت وجود متولی و صلاحدید ایشان، فروش عین موقوفه و تبدیل به احسن به شرطی که استفاده از آن به هیچ وجه ممکن نباشد، جایز است و نیاز به اذن از حاکم شرع ندارد.


3) از پاسخ فوق روشن گردید.

وقف و تولیت
سوال :

واقفین ملکی در هنگام انشای صیغه وقف شخص خاصی را به عنوان متولی تعیین نمودند و تولیت پس از وی را به متولیان منصوب توسط این شخص قصد و انشا کردند، اما در هنگام تنظیم سند رسمی وقف در دفتر خانه اسناد رسمی اشتباهی در ادای الفاظ رخ داد و عبارت متولیان بعدی منصوب توسط این متولی در داخل سند درج نشد. این واقفین سپس اعلام اشتباه نموده و قصد واقعی خود را مبنی بر اختیار تعیین متولی توسط متولیان بعدی در سند دیگری اعلام نمودند. آیا اظهار بعدی این اشتباه، تغییر در وقف می باشد یا با توجه به قصد انشای اولیه واقفین که اختیار تعیین متولی را به متولی اولیه داده اند، تعیین متولی بعدی توسط متولی اولیه معتبر و صحیح است؟

جواب :

در مفروض سؤال، اظهار بعدی واقفین تغییر در وقف نیست و باید همانگونه عمل شود که در هنگام انشاء صیغه وقف از سوی واقفین معین گریده است.

تولیت
سوال : از محضر معظم له مستدعی است بفرمائید تعیین تولیت موقوفات عام جزء اموری است که به اداره کشور اسلامی ارتباط دارد یا صرفاً مسئله فردی محض است ؟
جواب : تعیین متولی به عهده خود واقف است و هر شخصی که با اوصاف واقف معین شود و یک مصداق داشته باشد، متولی محسوب می شود؛ اما اگر واقف متولی خاصی معین نکرد یا معین کرد اما با اوصاف ذکر شده از طرف واقف مصادیق متعددی داشته باشد یا متولی صلاحیت خود را برای اداره موقوفه از دست بدهد یا متولی از دنیا برود، در تمام این موارد حاکم شرع می تواند تولیت معین نماید.
مفهوم قائم مقام شرعی
سوال : چنانچه واقف امر موقوفه را در دست متولی شرعی و ناظر شرعی و قائم مقامان شرعی آنان خواسته باشد. لطفا بفرمائید اطلاق قائم مقامان شرعی، شامل چه کسانی می باشد؟
جواب : جهت تعیین مقصود واقف از جمله مذکور ، لازم است متن وقف نامه را ارائه دهید.
ادله فتوا
سوال : طی استفتا از محضر معظم له سئوال شده بود که اگر در وقفنامه ، تولیت وقف بر عهده بزرگترین فرزند پسر خانواده از هر نسل گذارده شده باشد ، آیا این بدان معناست که بعد از فوت پدر ، با وجود عمو، نوبت به پسر آن مرحوم می رسد یا عموی او متولی است؟ که معظم له در پاسخ ، فتوا صادر فرمودند بعد از فوت واقف ، تولیت به بزرگترین فرزند پسر از فرزندان واقف می رسد و در صورت فوت او ، تولیت به بزرگترین پسر از نسل دیگر منتقل می شود. لطفا ادله شرعی این فتوا را مبتنی بر کتاب و سنت عنوان فرمایید.
جواب : فتوای فوق مبتنی بر تفسیر عرفی متن وقف نامه است که در سؤال به آن اشاره شده است.
تولیت
سوال : در تعیین متولی موقوفه ای طبق وقفنامه ، عرف وسیرۀ جاری اولادی توالی تولیت از ولد اکبر ارشد ذکور به فرزند اکبر ارشد ذکور وی است. حال چنانچه آخرین متولی فاقد اولاد ذکور باشد و دارای دو برادر رشید باشد که برادر اوّل فوت کرده و برادر دوّم زنده است تولیت به اولاد برادر اوّل می رسد یا به برادر دوّم و اولاد آن؟
جواب : در فرض مسئله که متولی دارای فرزند ذکور نیست ، اختیار موقوفه و تعیین متولی با حاکم شرع است.
متولی منصوص
سوال : 1.آیا متولی منصوص فقط کسی است که واقف با نام او را ذکر کند یا هر شخصی که با اوصاف او را معین کند، مانند اعلم علمای شهر متولی منصوص خواهد بود؟
2. اگر واقف متولیان بعدی را فرزند ارشد بعد از خود نسل بعد از نسل قرار دهد، آیا متولیان بعدی، متولی منصوص محسوب می شوند؟
3. اگر واقف مثلا متولیان بعدی را اعلم علمای شهر قرار دهد و در تشخیص اعلم علمای شهر اختلاف شود و سپس توسط حاکم یا سازمان اوقاف، مصداق اعلم علمای شهر برای اداره موقوفه معین شود، در این مورد هم متولی منصوصی خواهد بود؟
جواب : 1) هر شخصی که با اوصاف واقف معین شود و یک مصداق داشته باشد، متولی محسوب می شود.
2) بله، محسوب می شوند.
3) در صورتی که متولی با وجود اوصاف ذکر شده از طرف واقف، مصادیق متعدد داشته باشد، تعیین یک نفر از میان آنها با حاکم شرع می باشد.
اصطلاحات فقهی
سوال : معظم له بطن اول را شامل نسل اول فرزندان دانسته و بطن ثانی را شامل نسل دوم نوه ها دانسته اند، این در حالی است که در کتاب فرهنگ لغات و اصطلاحات وقف ص 44تألیف سیّد جلیل محمدی خوانساری ( دادستان بازنشسته سازمان ثبت اسناد و املاک کشور) به نقل ازشرح لمعه، بطن اول را شامل افرادی دانسته که واقف در درجۀ اول به آنها و بعد به اولاد آنها وقف نماید و بطن ثانی را هم شامل کسانی دانسته که مالی به آنها وقف شده و در زمان وقف زنده نبوده اند، لذا متمنی است به جهت رفع شبهه نظر معظم له را بیان بفرمائید.
جواب : آنچه به شهید ثانی در شرح لمعه نسبت داده شده، در کتاب الوقف شرح لمعه نیست.
افراد متمتع تولیت
سوال : اگر در وقف نامه، تولیت وقف بر عهده بزرگترین فرزند پسر خانواده از هر نسل گذارده شده باشد، آیا این بدان معناست که بعد از فوت پدر، با وجود عمو، نوبت به پسر آن مرحوم می رسد یا عموی او متولی است؟
جواب : بعد از فوت واقف، تولیت به بزرگترین فرزند پسر از فرزندان واقف می رسد و در صورت فوت او، تولیت به بزرگترین پسر از نسل دیگر منتقل می شود.
صلاحیت متولّی
سوال : آیا شهادت علما مبنی بر صلاحیت و دیانت و شایستگی شخص جهت امر تولیت موقوفه و دارای تحصیلات عالیه بودن ، فرد را واجد صفت ارشدیت و اصلحیت می نماید؟
جواب : در صورتی که ارشد بودن و اصلح بودن متولی موقوفه که واقف قید کرده است ، نسبت به صلاحیت ، دیانت و شایستگی و داشتن تحصیلات عالیه بوده است ، شهادت فوق کافی است و الّا باید منظور واقف را در ارشد بودن و اصلح بودن متولّی ملاحظه نمود.
شرایط متولی وقف
سوال : 1. مستفاد از اصطلاح بطن اوّل و بطن ثانی مسطور در وقفنامه ها در فقه شیعۀ امامیه چیست ؟
2. چنانچه واقف تولیت را بعد از خودش در بطن اوّل مفوض به اکبر ارشد اولاد ذکور خود خواسته باشد ، این شرط واقف شامل چه افراد و طبقاتی از نسل او می گردد؟
جواب : 1) مراد از بطن اول ، فرزندان واقف می باشد و پس از فوت همه آنها تولیت به فرزندان آنها که طبقه بعدی و بطن دوم است ، می رسد.
2) این شرط واقف ، تنها شامل بزرگترین فرزند پسر از پسران واقف می شود.
تولیت
سوال : 1. آیا می توان متولی منصوص را ممنوع المداخله نمود؟
2. چنانچه متولی منصوص ممنوع المداخله گردد آیا سمت وی به عنوان متولی همواره محفوظ می ماند تا زمانی که موارد موجب ممنوع المداخله نمودن وی شده برطرف گردند؟
جواب : 1) اگر آن متولی صلاحیت خود را برای اداره موقوفه از دست بدهد ، با اجازه حاکم شرع جایز است.
2) میزان دخالت یا عدم دخالت در اختیار حاکم شرع است.
تولیت
سوال : 1. آیا متولی حق دارد تولیت خود را به دیگری تفویض کند؟
2. آیا متولی می تواند برای انجام وظایف خود وکیل بگیرد و انجام امور را وکیل انجام دهد؟
3. اگر واقف بر متولی ناظری قرار دهد، آیا لازم است متولی برای تصرفاتش از ناظر نیز اجازه بگیرد؟
جواب : 1) خیر نمی تواند مگر آنکه خود واقف در ضمن عقد وقف اجازه قرار دادن حق تولیت را به شخص دیگر هم داده باشد و یا حاکم شرع اجازه دهد.
2) اگر در تولیت او قید مباشرت شرط نشده باشد می تواند.
3) نیاز به اجازه ناظر در همه تصرفات نیست اما اگر در موردی ناظر مخالفت کند متولی باید از او اطاعت کند.
توليت موقوفه
سوال : شخصی یک قطعه از زمینش را وقف می کند و برای برادرانش وصیت می کند که در هر سال یکی از شما حاصل این زمین را در ایام عاشورای حسینی از طرف وی به مصرف برسانید. براداران موصی هم به این وصیت عمل کرده اند. حال سؤال این است که آیا بعد از اینکه برادران او از دنیا رفتند، این وصیت نسبت به فرزندان برادران او نیز ساری و جاری است و باید این امر را عملی کنند یا خیر؟ و اگر ملزم به این عمل نیستند حکم این زمین موقوفه چیست؟
جواب : فرزندان برادر آن میت ملزم به اجرای وصیت نیستند و بعد از فوت آن برادران، حاکم شرع شخصی را به عنوان متولی برای آن زمین موقوفه تعیین می کند.
غذادادن در مساجد
سوال : معمولاً مرسوم است در مجالس ختم مؤمنين و سوگوارى و عزادارى اهل بيت (علیهم السلام) در مساجد سفره مى‏ گذارند و شام و يا نهار مى‏ دهند، حكم غذا دادن و غذا خوردن در مساجد چیست؟
جواب : جایز است.
تولیت مساجد قدیمی
سوال : در برخى شهرها مانند شيراز در مساجد قديمى آنها به بهانه ی آثار باستانى بودن از هرگونه استفاده ی عبادى جلوگيرى‏ مى شود، با توجه به اينكه سازندگان، مسجد را جهت عبادت بنا نموده اند آيا جلوگيري آنها جايز است؟
جواب : هرگونه تصرف در موقوفات برخلاف وقف جايز نيست.