سوال :

پدر اینجانب چند سالی است که به رحمت خدا رفته و مرا وصی خود قرار داده است، ایشان در وصیت خود به ثلث اشاره نموده است و گفته: آن چه از امر دنیای اینجانب است، آن چه را از حطام دنیا در ملیکت دارم؛ "پول و جنس" که تمامی آن موجود است و پسرم(وصی) می داند، ثلث اینجانب را از ترکه اخراج می نماید  و برای نماز، روزه، رد مظالم، کفاره، خیرات و... صرف می شود.

 طبق استعلامات انجام شده ایشان نه پولی در حساب بانکی داشته و نه جنسی و دارایی ایشان با توجه به تحریر ترکه انجام شده، عبارت است از یک باب منزل مسکونی و پنج باب مغازه.

 با توجه به این که در قسمتی از وصیت نامه گفته شده: ثلث اینجانب را از ترکه ام خارج نمایید، آیا متوفی دارای ثلث است؟ اگر دارای ثلث است، آیا باید ثلث آن را از کل دارایی هایش که شامل املاک است جدا شود؟ کیفیت عمل به این وصیت چگونه است؟

سوال :

اگر موصی دو نفر را به اتفاق، به عنوان وصی خود در صرف ثلث اموال خود معین کند، بدون این که هر یک را منفرداً وصی خود کرده باشد؛

1ـ آیا عمل به وصیت، باید الزاماً توسط هر دو وصی صورت گیرد یا هر یک از اوصیا به نحو انفرادی هم می توانند عمل به وصیت نمایند؟

2ـ اگر یکی از اوصیا فوت کند، حاکم شرع (مجتهد زمان) عهده دار وظایف وصی فوت شده خواهد بود یا حاکم شرع دیگری را ضم به وصی دیگر خواهد نمود یا وصی موجود می تواند به تنهایی عمل به وصیت موصی نماید؟

3ـ اگر وصی به علت کهولت سن و بیماری قادر به انجام وصایت نباشد، تکلیف چیست؟

سوال : شخصی در زمان حیاتش در حضور چهار شاهد، وصیت نامه ای شرعی را تهیه و یکی از پسرانش را به عنوان وصی انتخاب نموده است. پس از ارتحال، وصی قصد فروش ماترک پدر، شامل مغازه و منزل و صرف آن در جهت مفاد وصیت نامه در موضوع ثلث و تقسیم مابقی را علی کتاب الله بین وارث دارد که یکی از وراث به بهانه اینکه باید تمام اموال پدر بدون کسر ثلث بین وراث تقسیم شود، با این اقدام مخالفت می ورزد. با التفات به اینکه با مراجعه به محاکم قضایی می توان حکم قضایی اجرایی مفاد وصیت نامه را اخذ نمود؛ لیکن امکان بروز اختلاف آن وارث مخالف با دیگر وراث متصور است، وظیفه شرعی وصی در این موارد چیست؟

سوال : در مورد اثاث باقیه میت یا هر مالی که برای امور خیریه عام المنفعه اختصاص داده است و متولی مشخصی ندارد که عهده دار آن امور گردد، آیا در حکم موقوفات عامه خواهد بود که اداره آن با حاکم شرع است؟

سوال : ورثه میتی چند سال پس از تقسیم ارث وصیتنامه میت را پیدا نمودند و درآن وصیت گفته شده بود از ثلث میت برایش نماز و روزه بخوانند. اکنون یکی از ورثه می خواهد ثلث مرحوم را پرداخت کند و به ایشان مبلغ نه میلیون تومان ارث رسیده است. آیا اکنون باید ثلث ارث را که سه میلیون تومان می شود را پرداخت کنند یا میزان تورم از سال ۸۵ را هم حساب کند؟ (یعنی تحقیق کند که با سه میلیون تومان در سال ۸۵ چه مقدار نماز و روزه می توانسته برای مرحوم اجیر کند و معادل آن را به شخص اجیر بدهد یا سه میلیون تومان را با نرخ امروز به اجیر برای نماز و روزه پرداخت کند؟)

سوال : فردی که علائم مرگ را در خود می بیند و قرض مدت داری هم دارد، آیا لازم است فوری آن را ادا کند یا اینکه تنها وصیت به پرداخت کفایت می کند؟

سوال : آیا عدالت در قیم شرط است یا خیر؟

سوال : آیا فردی دیگر غیر از محتضر از اطرافیان و حاکم شرع، می تواند برای فرزندان صغیر میّت قیّم تعیین کند؟

سوال : آیا کسی که در آستانه مرگ می باشد، لازم است برای فرزند کوچک خود قیّم تعیین کند؟

سوال : اگر انسان مالی را در جایی پنهان کرده و یا به کسی سپرده باشد و وارث از آن اطلاع نداشته باشد، آیا شرعاً لازم است وارث را از آن مال با خبر سازند یا مثلاً خبر ندهند و به کسی بگوید همه آن مال را از طرفم بعد از مرگم صدقه بدهید؟

سوال : در صورتی که وصیت کننده برای ثلث مال خود میزانی را معین نموده مثلاً چند سال نماز و روزه استیجاری و مبلغی را برای چند سال عزاداری حقه سید الشهداء علیه السلام و غیره طبق دستور العمل موصی توسط وصی عمل شود آنچه اضافه می گردد پس از انجام کامل دستور موصی آیا وصی می تواند مازاد بر وصیت از ثلث را بین ورثه تقسیم نماید. مستدعی است حکم شریعت حقه‌ی سید المرسلین صلی الله علیه و آله را بیان فرمایید.

سوال : معامله وصی که یکی از وراث است با سایر ورثه در ماترک متوفی و پیش از اخراج ثلث از ماترک چه حکمی دارد؟

سوال : در خصوص عمل به وصیت میتی که وصیت خود را در شب آخر عمرش به صورت شفاهی به دامادش گفته و او نیز همان شب آنها را مکتوب کرده است ، ابهاماتی مطرح است که خواهشمند است پاسخ بفرمایید :
موارد وصیت عبارتند از :
1- یک سوم اموالم خرج خودم شود .
2- برایم خمس بدهید .
3- برایم نماز و روزه بگیرید .
4-زندگی جاری مادرتان هم به هم نخورد ،او برای من و شما خیلی زحمت کشیده است . (میت در موقع گفتن فقره چهارم به خانه ای که مادر در آن زندگی می کرد اشاره می کرد و مرادش از "زندگی مادرتان" منزلی بود که مادر به همراه خود میت در آن زندگی می کرد ،تلقی دریافت کننده وصیت این است که مراد او از این جمله این بود که تا وقتی مادر می خواهد ،در این منزل بتواند سکونت داشته باشد و مجبور به بلند شدن نباشد )
نکات قابل توجه قبل از بیان ابهامات :
1-میت در شب آخر وفات خود (که به لحاظ جسمی در وضعیت بسیار وخیمی قرار داشت )موارد زیر را به یکی از افراد خانواده شفاها وصیت کرد و او نیز آنها را همان موقع مکتوب نمود . ازاین رو موارد فوق الذکر اخبار از مواردی است که میت گفته است و دست نوشته خود میت نیست زیرا اولاً وصیت شفاها انجام شده و ثانیاً :میت اساسا سواد خواندن و نوشتن نداشته است .
2-در نظر میت زندگی همسرش که 69سال دارد همواره بسیار مهم بوده است . زیرا این امر را بارها تاکید کرده بود و هر کس که با روحیه و دغدغه های او آشنایی دارد می داند که به هم نخوردن زندگی همسرش برایش از مهمترین مسائل بوده و هرگز به آن راضی نبوده است . (خصوصا اینکه اغلب فرزندان میت که متوسط سنی آنها بالای چهل سال است از نظر مالی وضعیت خوبی دارند ودر مایحتاج زندگی خود محتاج مبلغ ارثیه نیستند و مضافا اینکه برخی فرزندان که به لحاظ مالی نیز وضعیت خوبی دارند رابطه خوبی با پدر و مادر خود نداشتند و پدر و مادر از آنها رضایت نداشتند ولذا ممکن بود بعد از مرگ پدر به مادر سخت گیری کنند ، که البته همین الان نیز متاسفانه همین کار به نوعی در حال انجام شدن است .)
3- دریافت کننده وصیت به جزم می گوید که ذکر موارد بالا در نظر او هرگز به معنی توالی و ترتیب نبود
یعنی در نظرش این نبود که اول مورد اول را اجرا کنید بعد دومی ،بعد سومی و درآخر اگر از ثلث باقی ماند مورد چهارم را . نشانه اش هم ذکر مورد دوم و سوم است که از مصادیق همان مورد اول است . از این رو در تلقی دریافت کننده وصیت ،این وصیت به منزله یک کل است و هرگز ترتیب معین به نحو ثم ثم در نظر میت نبوده است .
سؤالات و ابهامات :
1. نظر شما در مورد کیفیت جمع بین موارد وصیت فوق چگونه است ؟
2.آیا می توان اخراج موارد مالی مزبور را بدون قصد اهمال ، به صورت قسطی و در طول زمان معقولی انجام داد؟

سوال : شخصی به سه نفر که امورش را بر عهده گرفته اند، وصیت کرده تا پس از فوتش خانه مسکونی، باغ و وسایل دیگر او را فروخته و بعد از خرج کفن و دفن، باقی مانده آن را به مسجدی که در حال ساخت بوده به مصرف برسانند. با توجه به اینکه مسجد مزبور به اتمام رسیده و هیچ گونه نیازی ندارد، آیا می توان پول فروش خانه، باغ و سایر وسایل را در مصارف عمومی دیگر مانند غسال خانه، راه و غیره استفاده نمود؟

سوال : شخصی به نام "الف" به موجب وصیت نامه رسمی تنظیم شده در محضر اسناد رسمی وصیت می کند که "ب" به عنوان وصی نسبت به تصفیه واجبات مالی و دیون احتمالی او از محل ثلث ما ترک اقدام کند. ضمناً در همین وصیت نامه مقرر می شود که وصی گزارش تمام کارهای انجام شده را به شخص "ج" اعلام نماید. چهار ماه بعد از وصیت نامه اول، موصی به موجب وصیت نامه دیگری که به تأیید و امضای چند تن از معتمدین و بزرگان می رسد، مقرر می دارد که ثلث ما ترک او توسط همان وصی قبلی در تصفیه واجبات مالی مثل خمس و زکات و خیرات و مبّرات مصرف شود. در همین وصیت نامه برخلاف وصیت نامه مقدم الصدور (که قید شده وصی صرفاً گزارش کارهای خود را به آقای "ج" اعلام نماید)، موصی صراحتاً قید می کند «که پس از درگذشت من وصی با نظارت آقای "ج" یا هر کس که آقای "ج" تعیین نماید» به وصیت عمل کند. با در نظر گرفتن صورت مسأله اعلام فرمایید: ایا مندرجات وصیت اول باید ملاک عمل وصی باشد یا وصیت دوم؟

سوال : آیا شخص می تواند در وصیتش نسبت به سهم الارث فرزندانش خلاف دستور اسلام و قانون مدنی و آنگونه که خود صلاح می داند تصمیم گیری نماید. و اینکه آیا شخصی می تواند وصیت کند که بعد از مرگش به فرزند فرزند فوت شده اش ارث برسد با اینکه فرزندان دیگری داشته باشد. (مثلاً بگوید بعد از مرگم به این نوه ام که پدرش فوت شده هم مثل دیگران ارث برسد)؟

سوال : شخصى وصيت به قسمتى از اراضى كشاورزى خود بعنوان ثلث مى نمايد كه وصى پس از گذشت مدتى به علت اينكه اين اراضى دسترسى به آب نداشتند از حيز انتفاع خارج و با ملك ديگر زراعى كه درآمد بيشتر دارد با نظريه دو كارشناس رسمى دادگسترى معاوضه مى كند تا بنحو صحيح به وصيت عمل شده باشد، مرقوم فرمائيد آيا اين معاوضه صحيح مى باشد يا خير؟ و آيا اداره اوقاف مى تواند اين معاوضه را بهم بزند يا خير؟

سوال : اگر پدر به فرزندانش وصيت كند كه خانه او را نفروشند، آيا فروش خانه بعد از وفات او حرام است و آيا اجراى اين وصيت واجب است؟

سوال : شخصى يك فرزند بيشتر ندارد و به محروميت او از ارث وصيت نموده است. بفرماييد:
1. آيا وصيت به حرمان او از ارث باطل است يا تا ثلث وصيت صحيح و به مقدار ثلث از سهم او كسر مى گردد، مگر اين كه او نسبت به تمام اجازه دهد؟
2. در صورت صحت وصيت مذكور تا ثلث، آيا بايد ثلث را در خيرات صرف نمود؟

سوال : چنانچه فردى اقدام به خودكشى كند و سپس وصيت كند، بفرماييد:
1. اگر اقدام به خودكشى كند ولى مجروح گردد و سپس وصيت كند و اشتباه در مداواى وى موجب مرگ او شود آيا وصيت او نافذ است؟
2. هرگاه اقدام به خودكشى كند و سپس وصيت كند آيا وصيت او رأسا باطل است يا با اجازه وارث نافذ و صحيح است؟
3. هرگاه اقدام به خودكشى كند و سپس تصرفات تنجيزى انجام دهد آيا ملحق به وصيت است و تصرفات او نافذ نيست؟