1. صفحه نخست
  2. استفتائات
  3. قرض و دين
استفتائات برگزیده
اخیراً در فضای مجازی اصواتی به عنوان مواد مخدر شنیداری انتشار یافته که شنیدن آنان اثراتی همانند و بلکه بیشتر از مواد مخدر و مشروبات الکلی دارند با این اوصاف ؟ 1- آیا شنیدن این اصوات دارای حرمت شرعی می باشد ؟ 2- در صورت بروز حالت نامتعارف ناهوشیاری و نابهنجاری( ناشی از گوش دادن )، آیا اعمال مجازات شرعی (حد یا تعزیر) صحیح می باشد ؟
بنا بر نظر معظم له؛ بر فرض وجود خارجی چنین اصواتی که دارای اثرات مذکور باشد، شنیدن آن اصوات حرام است و دارای تعذیر می باشد.
اگر کسی مرتد شود و سپس مسلمان شود، آیا قضای نمازهای آن مدت که مرتد بوده بر او واجب است ؟
طبق فتوای معظم له، قضای نمازهای آن مدت واجب است.
اینجانبان متصدی و کارگزار و زمامدار و مجلس دار عزاداری در تکیه ای در یکی از شهرستان ها هستیم. حسب الوظیفه تصمیم بر این داشتیم که چندین شب عزاداری اباعبدالله الحسین (علیه السلام) را در تکیه بر پا کنیم، عده ای با آوردن این بهانه که اگر مراسم برگزار شود، موجب تبعات و گناه می شود مثلاً افراد فاسد چشم چرانی می کنند یا محتمل است که اشخاصی از این مراسمات سوء استفاده و گناه کنند، پیشنهاد به تعطیلی عزاداری اباعبدالله (علیه السلام) داده اند. آیا اینکه ممکن است بر حسب برگزاری عزاداری در حسینیه احتمالاً عده ای فاسق در این مجلس هم حضور یابند و گناه خود را انجام دهند بر ما که متصدی و کارگردان عزاداری هستیم، حجیت دارد که عزاداری را منحل کنیم؟ حکم واجب بر ما چیست؟
این نوع احتمال دادن خود یک وسوسه شیطانی است. برپایی شعائر حسینی و مراسم عزاداری اهل بیت (علیهم السلام) از اهم امور دینی است و بهتر است که از ورود این افراد به دسته عزاداری و هیئت منع نکنید و راه نصیحت و اصلاح ایشان را با کلمات شایسته و رفتار محبت آمیز در پیش گیرید.
اگر زنی به صورت چند ماهه صیغه مردی شده و سپس نخواهد به رابطه ادامه دهد، آیا می تواند مهریه خود را ببخشد یا مهری که گرفته را پس دهد و خود را یک طرفه از زوجیت مرد برهاند یا اینکه اتمام رابطه زوجیت موقت، منحصر به اتمام مدت یا بذل مدت توسط مرد است و ربطی به بذل مهریه یا استرداد آن ندارد؟
عقد موقت تنها به وسیله تمام شدن مدت و یا بذل مدت توسط زوج فسخ می شود، مگر آنکه در ضمن عقد، وکالت در بذل مدت از مرد گرفته شده باشد.
حکم شرعی کسی که نسبت محرمیت (ادعای زوجیت) و ادعای ارث را به صورت غیر واقعی به شخص دیگری بدهد، چیست؟
اثبات موضوع شرعی مانند زوجیت، نیازمند به بینه شرعی (شهادت دو نفر عادل) دارد.
در صورتی که بین زن و شوهری ملاعنه رخ دهد و شوهر نفی ولد کند.
1ـ رابطه محرمیت این کودک با ملاعن چگونه است؟ آیا در صورتی که کودک دختر باشد، در آینده می تواند با او ازدواج کند؟
2ـ رابطه محرمیت این کودک با بستگان نسبی و رضاعی و سببی مرد لاعن چگونه است؟ آیا می تواند این دختر با برادران مرد لاعن یا پدران او ازدواج کند؟
3ـ در صورتیکه مرد پس از ملاعنه و نفی ولد پشیمان گردد و رجوع کند، رابطه محرمیت این کودک با ملاعن و بستگان نسبی و رضاعی و سببی این مرد چگونه است؟
1) این کودک با ملاعن محرم است و نمی تواند با او ازدواج کند.
2) این کودک با بستگان مرد ملاعن محرم نیست و می تواند با آن ها ازدواج کند.
3) در صورتیکه واقعاً فرزند این مرد باشد یعنی مرد بین خود و خدای خود او را فرزند خود می داند، با بستگان آن مرد نیز محرم است.
همانگونه كه استحضار داريد در روزهای ماه محرم اغلب افراد نسبت به پخش نذری از قبيل شير، شربت و اطعام اقدام می نمايند. با عنايت به خشكسالی بوجود آمده، می خواستيم اين نذورات را در غالب جيره خشک غذايی و آب معدنی به آن منطقه ارسال نمائيم كه عده ای مردد هستند كه آيا از نظر شرعی صحيح می باشد يا خير، فلذا از آن مرجع عاليقدر تقاضا داشته تا حكم شرعی را بيان فرمايند.
چنانچه صیغه خاص نذر ـ که در رساله علمیه ذکر شده ـ خوانده باشد، واجب است در همان مصرف نذر که نامبرده شده، مصرف نمایند؛ لیکن اگر صیغه خاص نذر خوانده نشده باشد، جایز است در قالب جیره غذائی و آب معدنی و ... مصرف شود.
آیا انجام تغییرات ساختمانی در بنای مسجدی که واقف طبق وقف‌نامه و اسناد رسمی و محضری، تنها بنام مسجد وقف نموده ولاغیر؛ و اجاره دادن فضای آشپزخانه و زیرزمین و... آن مسجد، برای انجام امور اقتصادی و تجاری و درآمدزایی (کترینگ و تهیه و عرضه غذا و نوشیدنی)، جایز است؟
چنانچه واقف تصریح نموده باشد که نباید بناهای مذکور را برای انجام امور اقتصادی و تجاری و غیره اجاره داد؛ در این صورت جایز نیست وگرنه اشکالی ندارد.
1ـ استفاده از دستگاه موسیقی سنتی که در سالیان گذشته تا به امروز به صورت ساز و دهل مخصوص مراسم تعزیه خوانی بوده و احیای این شعیره را به دنبال دارد، چه حکمی دارد؟ 2 ـ استفاده از لباس طرح قدیم مخصوص شبیه خوان های مرد در نقش زن در تعزیه که به صورت چادر های عربی قدیمی (قجری) و روبند های مخصوص(برقه) به منطقه استان هرمزگان بوده، چه حکمی دارد؟ 3 ـ آیا اجرای مجلسی در وصف عروسی حضرت قاسم که به صورت حزین برگزار می گردد، محل اشکال است یا تایید؟
1) چنانچه آن موسیقی مناسب مجالس اهل فسق و فجور نباشد و موجب هتک حرمت شعائر حسینی نشود، اشکال ندارد؛ اما اگر مناسب مجالس فسق و فجور باشد و یا مناسب مجالس عزاداری نباشد، اشکال دارد.
2) اشکال ندارد.
3) اگر این عمل مستند به یکی از کتب مقتل باشد و با رعایت حرمت شعائر باشد، اشکال ندارد.
اگر قاتل در قتل عمد قبل از قصاص و استیذان از حاکم برای قصاص فوت کند و در میان ورثه مقتول صغار باشد با توجه به حرمت هدر دمای مسلمین و عمومات دال بر احترام به دم، آیا می توان از ماترک قاتل دیه مطالبه کرد؟
بله، دیه از ماترک میت برداشته می شود.
دین
سوال :

اگر شخصی دینی را ضمانت کرده باشد و دین را از حساب خود پرداخت کند و دوباره همان دین از طرف دائن مطالبه گردد، آیا این فعل از نظر شرع صحیح است؟

جواب :

در فرض مسئله ذمه مدیون بری شده و مطالبه دین صحیح نمی باشد.

مستثنیات دین
سوال :

اینجانب به علت مشکلات مالی، سالیان متمادی در منزل پدری خویش سکنی گزیده ام و بعد از فوت پدر، مالک حدود دو دانگ از منزل پدری خویش گشته ام (مشاع از منزل پدری)، آیا چنانچه این میزان سهم الارث از منزل پدری (که به صورت مشاع می باشد) در حد مورد نیاز اینجانب و یک فرزند واجب النفقه بنده با رعایت شؤون عرفی باشد، در زمره مستثنیات دین خواهد بود یا خیر؟

جواب :

اگر در ملک مشاع موروثی سکونت دارید و منزل مسکونی دیگری ندارید، در صورتی که سهم الارث شما بیشتر از مقدار لازم و مناسب شأن برای سکونت نباشد، جزء مستثنیات دین محسوب می شود.

اذن در پرداخت دین
سوال :

در تحریرالوسیله حضرت امام (ره) و در کتاب شهادت و در قسمت اقسام حقوق و در مسأله 4 معظم له، مقرر نموده است: هر چیزی که مال یا مقصود از آن مال باشد، علاوه بر این که با شهادت دو مرد یا یک مرد و دو زن قابلیت اثبات را دارد، با شهادت یک مرد یا دو زن به انضمام سوگند مدعی نیز قابلیت اثبات را خواهد داشت. از طرفی از نظر فقهی ایفای دین از جانب شخص ثالث (غیر مدیون) جایز می باشد و در صورت اخیر در صورتی که ایفا کننده از جانب مدیون اذن در پرداخت داشته باشد، بعد از پرداخت دین می تواند به مدیون مراجعه نماید، آیا اثبات وجود یا عدم وجود اذن در پرداخت با شهادت یک مرد به انضمام سوگند تکمیلی، شرعاً امکان پذیر می باشد یا خیر؟

جواب :

در فرض سؤال، وجود اذن با شهادت یک مرد و به انضمام سوگند اثبات می شود.

پرداخت دین
سوال :

اگر شخصی در پرداخت دینی که بابت دستمزد به دیگری بدهکار است با وجود تمکن چند سال تأخیر کند و بواسطه تورم و کاهش ارزش پول آن شخص مدعی خسارت شود آیا در صورت عدم رضایت و تراضی داین پرداخت خسارت تأخیر تأدیه طبق شاخص های اعلامی از سوی بانک مرکزی وجوب شرعی دارد یا خیر؟ آیا تأخیر در پرداخت دین با وجود تمکن حرمت شرعی دارد یا خیر؟

جواب :

رضایت داین شرط نیست؛ لیکن بنابر احیتاط واجب، باید دائن نسبت به خسارت تأخیر تأدیه که از تورم و کاهش ارزش پول نشأت یافته با مدیون مصالحه نماید، اما تأخیر در پرداخت دین با وجود تمکن و در فرض این که وقت پرداخت دین رسیده باشد، حرام است.

قرض
سوال :

شرکتی کارکنان خود را به شرط تعهد خدمتی دو یا سه ساله، به بانک جهت دریافت وام قرض الحسنه معرفی می کند و شخص وام را دریافت می کند. در صورتیکه شخص به تعهد خدمتی خود عمل نکند، شرکت جریمه ای را از وی دریافت می کند. همچنین در صورتی که کارکرد شخص از سقف تعهد پایین تر باشد، وی را جریمه می کند.


1- حکم عمل فوق چیست؟ آیا گرفتن این قرض صحیح است و مصداق ربا نیست؟


2- آیا پرداخت جریمه به دلیل عدم تعهد، صحیح است؟

جواب :

1) چنانچه قرض به شرط تعهد خدمت صورت گرفته باشد، جایز نیست.


2) اگر پرداخت جریمه به صورت شرط در ضمن عقد قرض باشد، اشکال دارد.

دین
سوال :

مدیون به جهت بازپرداخت قرض الحسنه دریافتی اقدام به صدور چک می نماید و متعهد می شود در صورت عدم بازپرداخت در وقت مقرر دائن می تواند اقدام به وصول مبلغ مندرج در ضمانت نامه که به جهت تضمین وصول چک در وقت مقرر صادر شده، بنماید. حال دادگاه به علت عدم وصول چک در وقت مقرر محکومیت مدیون را پس از گذشت چندین سال صادر و قسمتی از محکوم به وصول گردیده است و از طرفی محکومیت مدیون را به سبب صدور ضمانت نامه صادر نموده است. حال به استناد آیات شریفه قرآن که مؤمنان را ملزم به وفای نسبت به هر عقد و عهدی می نماید از آنجا که حکم به محکومیت مدیون به سبب صدور ضمانت نامه به میزان مندرج در آن صادر گردیده و مدیون نیز به شرح صدرالذکر متعهد به آن بوده:


1- حکم شرعی آن چگونه است؟


2- آیا دائن نسبت به دریافت مبلغ مندرج در ضمانت نامه حق شرعی دارد یا خیر؟

جواب :

صدور حکم به مدیونیت بر اساس چک، مربوط به احراز دادگاه است که مدیونیت مذکور اداء نشده است و دائن نسبت به مقدار دین واقعی خود و نه بیشتر، حق اخذ آن را از مدیون دارد.

قرض
سوال :

صندوق قرض الحسنه ای به افراد مراجعه کننده، قرض‌ الحسنه پرداخت می‌نماید. گاهی افراد قرض‌ گیرنده به خاطر اینکه به صندوق بدهی دارند، مسئولان صندوق بعد از اینکه مبلغ قرض را به حساب داخلی صندوق واریز کردند، آن را بابت بدهی مشتری برداشت می‌کنند.


1- با توجه به اینکه در تحقق و صحت قرض، قبض شرط است، اینکه مشتری اصل قرض را قبض نمی‌نماید، صرف اینکه یک حسابی به نام وی در آن صندوق وجود دارد، با واریز مبلغ به آن حساب آیا قبض تحقق می‌یابد یا خیر؟


2- این کار گاهی در بانک‌ ها نیز اتفاق می افتد، یعنی بانک قرض را به حساب مشتری واریز می‌کند که ممکن است گاهی بابت بدهی برداشت شود؛ در بانک‌ها با توجه به اینکه از طرق مختلف مانند عابر بانک، اینترنت بانک و... دسترسی به حساب وجود دارد، آیا صدق قبض عرفی محقق است یا خیر؟


3- در صورتی که در دو حالت فوق صدق قبض عرفی محقق نشود، آیا مشتری می‌تواند کارمند بانک را وکیل در قبض نماید تا این مشکل حل شود و در صورتی که وکالت صحیح نباشد، آیا راهکار دیگری وجود دارد؟

جواب :

1) بله، قبض به صورت مذکور نیز محقق می شود.


2) بله، صدق قبض یک امر عرفی و محقق است.


3) بله، قبض به صورت وکالت نیز صدق می کند؛ گرچه این عمل لازم نیست.

دریافت وام به شرط سپرده گذاری
سوال : از يكي از دوستان مبلغي را به عنوان قرض الحسنه درخواست كردم ، او قراردادي تنظيم كرد كه طي آن « من بايد يک سوم مبلغ درخواستي ام را طی 5 ماه به صورت يک جا يا به تناوب به او به عنوان قرض بدهم و پس از تحويل مبلغ كامل ، اين مبلغ دو ماه نزد او بماند سپس او مبلغ درخواستي مرا به مدت 15 ماه به من به عنوان قرض الحسنه پرداخت نمايد » ايا اين روش شرعا صحيح است ؟
جواب : در صورتی که پرداخت قرض مشروط به سپرده گذاری یا ابقای آن نزد مؤسسه قرض الحسنه باشد، قرض اشکال دارد و جایز نیست؛ مگر آنکه این مقدار پول در اختیار آن مؤسسه قرار گیرد بدون آنکه شرط قرض دادن شده باشد.
قرض و دين
سوال : اگر ارزش پول درمدت دین (قرض ، مهریه و....) کاهش پیدا کند و مدیون در سر رسید دین به تعهد خود عمل کند آیا می تواند جبران کاهش ارزش پول را از مدیون مطالبه و دریافت نماید؟
جواب : در صورتی که کاهش یافتن ارزش پول قابل توجه باشد به احتیاط واجب باید دائن با مدیون نسبت به مقدار کاهش مصالحه نمایند.
قرض و دين
سوال : شخصی سید به علت مشکلات مالی کلیه اموالش اعم از خانه ، ماشین ، مغازه و وسایل ضروری زندگی خودش را از دست داده و دیگر هیچگونه دارایی و مالی ندارد . حتی امورات زندگی روزمره اش را با کمک خیرین می گذراند و افرادی که از ایشان و فرزندانش طلبکار بوده اند آنان را محبوس کرده اند و نامبرده جهت اثبات اینکه قادر به پرداخت بدهی خود به صورت یکجا نمی باشد شهودی عادل ، معتبر و امین دارد که از زندگی آنان کاملا مطلع می باشند و نیز حاضر به شهادت می باشند .
1. آیا از لحاظ شرع اسلام این طرف معسر می باشد ؟
2. طلبکاران چه حکمی دارند ؟
3. بابت هزینه زندگی این افراد سید از محل سهم سادات می توان استفاده کرد ؟
4. آیا طلبکاران طلبی که از ایشان دارند از محل سهم سادات می توانند تسویه نمایند ؟
جواب : ) بله درفرض مسئله معسر می باشد.
2) برآنها واجب است که به او برای پرداخت دیونش مهلت دهند.
3) بله با اجازه حاکم شرع می توان استفاده کرد.
4) بله با اجازه مرجعشان می توانند.
قرض و دين
سوال : اینجانب مستأجر هستم و پولی برای خرید خانه ندارم . خانه ای را رهن کرده ام برای زندگی ،اخیراً همسرم مهریه اش را مطالبه کرده و بنده قادر به پرداخت یکجای آن نیستم و در این راستا ایشان با گرفتن حکم از دادگاه قصد دارند پول رهن خانه را بعنوان بخشی از پول مهریه بردارند این پول در حکم خانه برای من است ،با توجه به اینکه بدون این پول دیگر قدرت اجاره کردن خانه ندارم ،آیا این پول رهن خانه ام جزو مستثنیات دِین هست یا نه ؟
جواب : در صورتی که می توانید خانه ای مناسب حال خویش بدون رهن اجاره کنید ،باید پول رهن را به همسر خویش بپردازید .همچنین اگر می توانید خانه ای مناسب حال خود به کمتر از مبلغ مزبور رهن یا رهن واجاره کنید،مبلغ مازاد را باید به همسر خویش بدهید . وچنانچه به کل این مبلغ برای رهن نیازمند هستید ، در این صورت مبلغ مزبور از مستثنیات دین به حساب می آید وهمسر شما نمی تواند از آن به عنوان مهر خویش بردارد.
قرض و دين
سوال : یکی از دوستانم نیازمند مبلغی پول برای حل مشکلاتش بود و برای قرض گرفتن آن مبلغ به برادر من مراجعه کرد و من برای اینکه برادرم ترغیب شود به او قرض بدهد در ضمن قرض پذیرفتم ماهی سی هزار تومان به برادرم بپردازم الحال نمی دانم این کار جایز بوده یا خیر؟ لطفاً راهنمایی فرمایید.
جواب : قرار مذکور واجب الوفاء نیست ولکن پرداخت آن اشکالی ندارد.
فروش مستثنیات دین
سوال : در صورتی که مدیون مستثنای دین را بفروشد آیا پول مابازاء آن هم مستثنای دین است؟ و آیا طلبکار می تواند آن را مطالبه نماید؟
جواب : اگر به آن پول برای مایحتاج زندگی خود نیاز دارد و امکان تهیه مایحتاج زندگی از راه دیگر وجود ندارد و موجب حرج است آن پول هم جزء مستثنیات دین محسوب می شود.
جبران کاهش ارزش پولی در دیون
سوال : اگر مدیون در سررسید دین (قرض، مهریه و ...) قادر به پرداخت دین خود نباشد و ناچار شد پس از مدتی دین خود را ادا کند و در این مدت ارزش پول کاهش پیدا کرد، آیا داین می‌تواند جبران کاهش ارزش پول را از مدیون مطالبه و دریافت نماید؟ اگر ارزش پول قبل از سررسید دین کاهش پیدا کند، در فرض سوال حکم چیست؟
جواب : مطالبه جبران کاهش ارزش پول در هر دو فرض اشکال ندارد . البته در فرضی که داین عالم به کاهش ارزش پول است و توافق ضمنی دو طرف بر عدم مطالبه کاهش ارزش پول باشد ، داین حق مطالبه ارزش پول را ندارد و فرقی بین فرض اول و دوم نیست .
کاهش ارزش پولی در دیون
سوال : 1. اگر ارزش پول در مدت دین (قرض، مهریه و ...) کاهش پیدا کند و مدیون در سررسید دین، به تعهد خود عمل کند؛ آیا داين می‌تواند جبران کاهش ارزش پول را از مديون مطالبه و دریافت نمايد؟
2. درصورتی که داین هنگام تحقق دین (دادن قرض و ...) نظرش به قرض دادن ارزش و قدرت خرید پول باشد، آیا جبران کاهش ارزش پول بر مدیون لازم می‌شود؟ اگر در هر یک از دو فرض بیان شده داین جبران کاهش ارزش پول را از طرف مدیون شرط کند، آیا بر مدیون جبران کاهش ارزش پول لازم می‌شود؟
جواب : 1) به احتیاط واجب باید مدیون با دائن مصالحه نمایند.
2) دائن می تواند معین کند که هنگام تحقق دین ارزش ریال را با قیمت و معادل ارزش پول دیگری مانند دلار پرداخت کنند و لذا به هنگام پرداخت، ذمه مدیون به آن مشغول می گردد.
پرداخت نکردن دین
سوال : در صورتی که فرد مدیونی به جهت فرار از پرداخت دین طلبکار خود، اقدام به صلح اموال به شخص دیگری نماید به طوری که اموال دیگری جهت استیفای دین وجود نداشته باشد، معامله ی صورت گرفته از لحاظ شرعی چه حکمی دارد؟
جواب : معامله ی صورت گرفته صحیح است هر چند در عدم اداء دین خود معصیت کرده است.
تقدم ضمان و دین
سوال : ضمان مقدم است یا دین؟ یعنی در صورت تعارض، فرد باید کدامیک را مقدم کند؟ برای مثال علی 1 میلیون به حسن بابت دین بدهکار است از طرفی هم ضامن 1 میلیون برای جواد شده است حال اگر حسن از علی طلبش را بخواهد و طلبکار جواد هم 1 میلیون از علی چون ضامن جواد شده بخواهد و علی هم فقط 1 میلیون پول داشته باشد، آن را به کدامیک باید بدهد؟
جواب : اگر ضمان به معنای شُغل ذمّه باشد فرقی با دین ندارد ولی چنانچه ضمان او به صورت تعهد به اداء دین دیگری در فرض نپرداختن او بوده است و هنوز مبدّل به شُغل ذمّه نشده است، اداء دین بر آن مقدم است.
مستثنیات دین
سوال : شخص سرمایه داری تجارت داشته و با مردم معاملات گوناگونی انجام می داده است. در اثر حادثه گروگان گیری پسرش به دست طالبان و پرداخت پول هنگفتی به ایشان برای آزادسازی فرزندش، حدود دو میلیارد تومان بدهکار می شود.
1. آیا شخص مذکور ملزم به فروش اجناس ضروری زندگی خود برای پرداخت دین به طلبکارانش می باشد؟
2. شخص مذکور دو دستگاه ساخت میلگرد دارد و از طریق آن معاش خانواده خود را تأمین می کند. قصد دارد از طریق کار با آن دو دستگاه، به مرور زمان بدهکاری خود را پرداخت نماید، آیا با این وجود از لحاظ شرعی ملزم به فروش این دو دستگاه و پرداخت دین به طلبکارها می باشد؟
جواب : 1) اگر مدیون غیر از خانه مسکونی و اثاثیه منزل و لوازم دیگری که به آنها احتیاج دارد، چیز دیگری نداشته باشد، ملزم به فروش آنها برای پرداخت دین نیست.
2) اگر برای تأمین معاش خود نیاز به آن دو دستگاه دارد بطوری که بدون آن در عسر و حرج خواهد افتاد، آنها هم جزء مستثنیات دین محسوب شده و ملزم به فروش آنها برای پرداخت دین نمی باشد.
دریافت وام
سوال : آيا قرض گرفتن از بانك هاى محلى موجود در عراق در مقابل سودى كه بانك بر حسب متعارف بر آن تعيين مى كند جايز است؟ البته نسبت سود اين بانک ها بيشتر از بانك هاى دولتى است.
جواب : قرض گرفتن با شرط اضافه بر مبلغ قرض جايز نيست.
قرض
سوال : بانكي در عراق 30 ميليون دينار عراقى قرض مى دهد اما اين مبلغ را در مقابل 4 ميليون دينار سود واگذار مى كند، آيا قرض گرفتن از اين بانك جايز است با توجه به اين كه رئیس بانك مى گويد: اين مبلغ اضافه را صرف امورى مانند پرداخت حقوق می كنم؟
جواب : اگر پرداخت مبلغ اضافه در قرض شرط نشود، پرداخت اضافه جايز است.