استفتائات برگزیده
اخیراً در فضای مجازی اصواتی به عنوان مواد مخدر شنیداری انتشار یافته که شنیدن آنان اثراتی همانند و بلکه بیشتر از مواد مخدر و مشروبات الکلی دارند با این اوصاف ؟ 1- آیا شنیدن این اصوات دارای حرمت شرعی می باشد ؟ 2- در صورت بروز حالت نامتعارف ناهوشیاری و نابهنجاری( ناشی از گوش دادن )، آیا اعمال مجازات شرعی (حد یا تعزیر) صحیح می باشد ؟
بنا بر نظر معظم له؛ بر فرض وجود خارجی چنین اصواتی که دارای اثرات مذکور باشد، شنیدن آن اصوات حرام است و دارای تعذیر می باشد.
اگر کسی مرتد شود و سپس مسلمان شود، آیا قضای نمازهای آن مدت که مرتد بوده بر او واجب است ؟
طبق فتوای معظم له، قضای نمازهای آن مدت واجب است.
اینجانبان متصدی و کارگزار و زمامدار و مجلس دار عزاداری در تکیه ای در یکی از شهرستان ها هستیم. حسب الوظیفه تصمیم بر این داشتیم که چندین شب عزاداری اباعبدالله الحسین (علیه السلام) را در تکیه بر پا کنیم، عده ای با آوردن این بهانه که اگر مراسم برگزار شود، موجب تبعات و گناه می شود مثلاً افراد فاسد چشم چرانی می کنند یا محتمل است که اشخاصی از این مراسمات سوء استفاده و گناه کنند، پیشنهاد به تعطیلی عزاداری اباعبدالله (علیه السلام) داده اند. آیا اینکه ممکن است بر حسب برگزاری عزاداری در حسینیه احتمالاً عده ای فاسق در این مجلس هم حضور یابند و گناه خود را انجام دهند بر ما که متصدی و کارگردان عزاداری هستیم، حجیت دارد که عزاداری را منحل کنیم؟ حکم واجب بر ما چیست؟
این نوع احتمال دادن خود یک وسوسه شیطانی است. برپایی شعائر حسینی و مراسم عزاداری اهل بیت (علیهم السلام) از اهم امور دینی است و بهتر است که از ورود این افراد به دسته عزاداری و هیئت منع نکنید و راه نصیحت و اصلاح ایشان را با کلمات شایسته و رفتار محبت آمیز در پیش گیرید.
اگر زنی به صورت چند ماهه صیغه مردی شده و سپس نخواهد به رابطه ادامه دهد، آیا می تواند مهریه خود را ببخشد یا مهری که گرفته را پس دهد و خود را یک طرفه از زوجیت مرد برهاند یا اینکه اتمام رابطه زوجیت موقت، منحصر به اتمام مدت یا بذل مدت توسط مرد است و ربطی به بذل مهریه یا استرداد آن ندارد؟
عقد موقت تنها به وسیله تمام شدن مدت و یا بذل مدت توسط زوج فسخ می شود، مگر آنکه در ضمن عقد، وکالت در بذل مدت از مرد گرفته شده باشد.
حکم شرعی کسی که نسبت محرمیت (ادعای زوجیت) و ادعای ارث را به صورت غیر واقعی به شخص دیگری بدهد، چیست؟
اثبات موضوع شرعی مانند زوجیت، نیازمند به بینه شرعی (شهادت دو نفر عادل) دارد.
در صورتی که بین زن و شوهری ملاعنه رخ دهد و شوهر نفی ولد کند.
1ـ رابطه محرمیت این کودک با ملاعن چگونه است؟ آیا در صورتی که کودک دختر باشد، در آینده می تواند با او ازدواج کند؟
2ـ رابطه محرمیت این کودک با بستگان نسبی و رضاعی و سببی مرد لاعن چگونه است؟ آیا می تواند این دختر با برادران مرد لاعن یا پدران او ازدواج کند؟
3ـ در صورتیکه مرد پس از ملاعنه و نفی ولد پشیمان گردد و رجوع کند، رابطه محرمیت این کودک با ملاعن و بستگان نسبی و رضاعی و سببی این مرد چگونه است؟
1) این کودک با ملاعن محرم است و نمی تواند با او ازدواج کند.
2) این کودک با بستگان مرد ملاعن محرم نیست و می تواند با آن ها ازدواج کند.
3) در صورتیکه واقعاً فرزند این مرد باشد یعنی مرد بین خود و خدای خود او را فرزند خود می داند، با بستگان آن مرد نیز محرم است.
همانگونه كه استحضار داريد در روزهای ماه محرم اغلب افراد نسبت به پخش نذری از قبيل شير، شربت و اطعام اقدام می نمايند. با عنايت به خشكسالی بوجود آمده، می خواستيم اين نذورات را در غالب جيره خشک غذايی و آب معدنی به آن منطقه ارسال نمائيم كه عده ای مردد هستند كه آيا از نظر شرعی صحيح می باشد يا خير، فلذا از آن مرجع عاليقدر تقاضا داشته تا حكم شرعی را بيان فرمايند.
چنانچه صیغه خاص نذر ـ که در رساله علمیه ذکر شده ـ خوانده باشد، واجب است در همان مصرف نذر که نامبرده شده، مصرف نمایند؛ لیکن اگر صیغه خاص نذر خوانده نشده باشد، جایز است در قالب جیره غذائی و آب معدنی و ... مصرف شود.
آیا انجام تغییرات ساختمانی در بنای مسجدی که واقف طبق وقف‌نامه و اسناد رسمی و محضری، تنها بنام مسجد وقف نموده ولاغیر؛ و اجاره دادن فضای آشپزخانه و زیرزمین و... آن مسجد، برای انجام امور اقتصادی و تجاری و درآمدزایی (کترینگ و تهیه و عرضه غذا و نوشیدنی)، جایز است؟
چنانچه واقف تصریح نموده باشد که نباید بناهای مذکور را برای انجام امور اقتصادی و تجاری و غیره اجاره داد؛ در این صورت جایز نیست وگرنه اشکالی ندارد.
1ـ استفاده از دستگاه موسیقی سنتی که در سالیان گذشته تا به امروز به صورت ساز و دهل مخصوص مراسم تعزیه خوانی بوده و احیای این شعیره را به دنبال دارد، چه حکمی دارد؟ 2 ـ استفاده از لباس طرح قدیم مخصوص شبیه خوان های مرد در نقش زن در تعزیه که به صورت چادر های عربی قدیمی (قجری) و روبند های مخصوص(برقه) به منطقه استان هرمزگان بوده، چه حکمی دارد؟ 3 ـ آیا اجرای مجلسی در وصف عروسی حضرت قاسم که به صورت حزین برگزار می گردد، محل اشکال است یا تایید؟
1) چنانچه آن موسیقی مناسب مجالس اهل فسق و فجور نباشد و موجب هتک حرمت شعائر حسینی نشود، اشکال ندارد؛ اما اگر مناسب مجالس فسق و فجور باشد و یا مناسب مجالس عزاداری نباشد، اشکال دارد.
2) اشکال ندارد.
3) اگر این عمل مستند به یکی از کتب مقتل باشد و با رعایت حرمت شعائر باشد، اشکال ندارد.
اگر قاتل در قتل عمد قبل از قصاص و استیذان از حاکم برای قصاص فوت کند و در میان ورثه مقتول صغار باشد با توجه به حرمت هدر دمای مسلمین و عمومات دال بر احترام به دم، آیا می توان از ماترک قاتل دیه مطالبه کرد؟
بله، دیه از ماترک میت برداشته می شود.
خسارت ناشی از عدم النفع
سوال :

طبق نظر مرحوم آیت الله شاهرودی، آیا خسارات ناشی از عدم النفع؛ اگر نفع احتمالی بوده باشد، مضمونه است و باید جبران شود یا خیر؟

جواب :

طبق نظر معظم له، خسارت ناشی از عدم النفع مضمون نیست و جبران آن هم واجب نیست.

ضمان منفعت
سوال :

چند سال قبل از اینجانب یک راس شتر به سرقت برده‌ شد که هم می‌توانستم از شیر آن استفاده کنم و هم به عنوان حمل و نقل برای رفع ما یحتاج و امرار معایش از آن استفاده نمایم. حال پس از گذشت چند سال است که سارق پیدا شده است، سارق برای پرداخت این منافع از دست رفته، چه غرامتی را باید به اینجانب پرداخت نماید؟

جواب :

سارق، ضامن تمام منافع آن شتر می باشد؛ چه منافعی که از آن استفاده کرده باشد و چه منافعی که استفاده نکرده باشد.

معاملات
سوال :

آیا تعیین وجه التزام جهت انجام تعهدات قراردادی، منوط به اثبات ورود خسارت از سوی متعهد له است و یا صرف توافق بر وجه التزام، متعهد له را از اثبات ورود خسارت بی نیاز می کند؟

جواب :

تعیین وجه التزام اگر به جهت پای بندی متعهد علیه به انجام تعهدات قراردادی باشد، با عدم پای بندی متعهد علیه وجه التزام ثابت می گردد و نیاز به اثبات خسارت نیست، و چنانچه مشروط به خسارت دیدن متعهد له باشد، جهت دریافت وجه التزام باید خسارت مورد ادعا را ثابت کند.

ضمان
سوال :

در موردی شخصی به صورت تضامنی از یک دین ضمانت می نماید، به عبارتی ذمه مدیون ذمه ضامن گردیده؛ در صورتیکه مضمون له ذمه ضامن را بری نماید، آیا ذمه مضمون عنه نیز بری خواهد شد؟

جواب :

بله ذمه مضمون عنه بری می شود.

ضمان
سوال :

اینجانب ساکن مالزی و مسلمان می‌باشم. مدتی به مقتضای شغلی که داشته‌ ام مطابق قانون، مقداری از اموال و مواد غذایی و دارویی برخی مردم را که از نظر شرعی کاملا محترم بوده است، توقیف کرده یا از بین برده ام، اینک برخی از تولید کنندگان و صاحبان اموال که مسلمان می باشند، اظهار نارضایتی می‌کنند. از بعضی اهل علم که سؤال کرده‌ام، می‌گویند: عمل حقیر حرام بوده و ضامن می‌باشم، لطفا تکلیف این جانب را بفرمایید نیز حکم ادامه این کار را هم نسبت به حقیر بیان دارید؟

جواب :

عمل شما حرام بوده است و نسبت به تصرف و توقیف اموال مسلمانان، شما ضامن هستید و چنانچه دسترسی به آن ها دارید و برگرداندن اموال به آن ها ممکن است، باید رضایت آن ها را تحصیل کنید و بر شما لازم است، دست از این کار بردارید.

خسارت تاخیر در انجام تعهد
سوال :

در قرارداد پیش فروش یک واحد ساختمانی به ثمن سه میلیارد ریال، طرفین توافق کرده اند که در صورت تأخیر در تحویل ساختمان روزانه سیصد میلیون ریال به عنوان خسارت (وجه التزام) عدم ایفای تعهدات در موعد مقرر به طرف مقابل پرداخت شود. با توجه به اینکه فروشنده به جهت سودجویی و افزایش طبقات و افزایش واحد تجاری و تحصیل سود بیشتر، علیرغم دریافت کل ثمن معامله واحد ساختمانی را در موعد مقرر تحویل نداده و چندین سال از آن مدت گذشته است. حال مبلغ خسارت محاسبه شده به جهت اینکه مدت زمان طولانی چند ساله از موعد مورد تعهد سپری شده است، چند برابر ثمن معامله برآورد می گردد. آیا دریافت مبلغ خسارت مذکور، دارای اشکال شرعی می باشد یا خیر؟

جواب :

چنین شرطی در ضمن عقد، صحیح و نافذ است و دریافت مبلغ با توجه به آنچه در سؤال ذکر شده، اشکال ندارد.

استفاده از دفترچه بیمه دیگران
سوال :

برای درمان از دفترچه بیمه برادرم استفاده کرده ام، اکنون چه وظیفه ای دارم؟

جواب :

چنین عملی اگر مخالف با قوانین بیمه باشد، جایز نیست و در صورتیکه درصدی تخفیف یا امتیازات مالی دیگری از دفترچه بیمه برادرتان برده باشید، ضامن هستید.

ضمان وام
سوال :

تاجری از بانک وام مشاركت می گيرد تا با افزودن مبلغی معادل وام از سرمايه خود كالاهايی را خريداری كند و به كشورهای خارجی صادر كند. پس از خريد كالاها، انبار تاجر دچار حريق می گردد و كل اجناس خريداری شده در آتش می سوزد و از بين می رود. حال آيا تاجر ضامن بازپرداخت اصل وام و سود پيش بينی شده در زمان اخذ وام می باشد؟

جواب :

چنانچه در اصل قرارداد، شرط ضمان شده که حتی در صورت عدم تعدّی و تفریط در حفظ مال تاجر ضامن باشد، در این صورت ضامن است.

تخریب محیط زیست
سوال :

آیا ریختن زباله و مواردی از قبیل بطری های پلاستیکی، فلزی، شیشه ای و امثالهم در خیابان، معابر و... که موجب آزار و ایجاد بیماری برای دیگران می شود، از نظر شرعی اشکال دارد؟

جواب :

چنین کاری اگر موجب شیوع بیماری و به خطر انداختن سلامت انسان ها ولو در آینده شود و یا به هر نحوی ضرر وارد شود، جایز نیست و مرتکب آن شرعاً ضامن می باشد.

قرارداد
سوال :

دو شخص با یکدیگر قراردادی منعقد می کنند که براساس آن یکی از طرفین قرارداد متعهد می شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین می کنند بفروشد و در مقابل، طرف دیگر متعهد می شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد توافق شده، طرفین به صورت شرط ضمن عقد، مبلغی را به  عنوان وجه تضمین تعیین و به شخص ثالثی به نام کارگزار می سپارند. به این معنا که اگر هریک از طرفین از انجام معامله خودداری کند، کارگزار از محل وجه تضمین، ضرر دیگری را بپردازد. این قرارداد یکی از قراردادهای رایج در بازارهای مالی بوده و جهت مدیریت ریسک نوسانات قیمت از آن استفاده می‌شود. مستدعی است بفرمایید:


1- آیا چنین قراردادی، صحیح و لازم است؟


2- آیا در صورت تخلف طرف قرارداد، کارگزار حق دارد ضرر ناشی از عدم انجام معامله را از وجه تضمین او به طرف دیگر بپردازد؟

جواب :

1) قرارداد مزبور فی نفسه، مشروع و لازم می باشد.


2) گرچه صدق ضرر در فرض تخلف طرف قرارداد ثابت نیست، ولی دریافت وجه تضمین بر طبق شرطی که ضمن قرارداد لحاظ شده، اشکال ندارد.

ضمان مال موضوع مشارکت
سوال :

در ضمن عقد مشارکت مدنی که یکی از شرکا مسئول اداره مال موضوع مشارکت مدنی می باشد، آیا شرط ضمان برای شریک اداره کننده صحیح است، به این نحو که شرط کنند در صورتی که مال موضوع مشارکت مدنی تلف گردید، شریک اداره کننده ضامن باشد؟

جواب :

عقد شرکت جایز است و شرط در ضمن آن لازم الوفاء نیست، مگر آنکه شرط در ضمن عقد لازم منعقد شده باشد.

زیان دیدن واحد اقتصادی
سوال :

چنانچه از طرف سازمان و یا شخص خاصی از تریبون عمومی مانند رادیو و تلوزیون در نفی کیفیت یک کالا مطلب یا مطالب کذبی عنوان شود که در نتیجه آن میزان فروش آن محصول کاهش یافته و بنا به نظر کارشناس رسمی باعث زیان به آن واحد اقتصادی گردد، آیا درخواست واحد اقتصادی زیان دیده به جهت جبران خسارت خلاف شرع است؟

جواب :

اگر چه عمل مذکور، حرام بوده؛ لیکن موجب ضمان نمی شود.

کاهش ارزش پول
سوال :

آیا کاهش ارزش پولی، ضمان خواهد داشت؟

جواب :

چنانچه کاهش ارزش پول ناشی از تورم بوده، به احتیاط واجب باید مصالحه شود؛ ولی در صورتی که ناشی از ترقی و تنزل قیمت سوقی کالای معینی بوده باشد، ضمانی ندارد.

خسارت بر اموال
سوال :

1- اگر فرزند مجنون یا غیر ممیِّز شخصی، خسارتی بر اموال کسی وارد نماید، آیا ولی او ضامن است یا خود آن فرزند؟


2- اگر چنانچه فردی در حالت خواب خسارتی بر اموال کسی وارد کند، آیا ضامن است یا خیر؟

جواب :

1) خود فرزند ضامن است؛ لکن ولی او می تواند از اموال فرزند بپردازد.


2) بله، ضامن است.

ضمان
سوال : عقد ضمان به محض وقوع موجب برائت ذمه مدیون و اشغال ذمه ضامن می گردد.
در قراردادهای تجاری و قراردادهای بانکی عقد ضمان را نقل ذمه به ذمه تلقی نمی نمایند و ضم ذمه به ذمه محسوب است.
1. آیا این موضوع مغایرتی با موازین فقهی دارد یا خیر؟
2. اساسا ضم ذمه به ذمه، آیا عقد ضمان محسوب است یا خیر؟
3) اگر ضم ذمه به ذمه عقد ضمان نیست ، چه عقدی است؟
جواب : ضمان همان نقل ذمه است و نه ضم ذمه به ذمه؛ لیکن ضمان دیگری هم هست که حقیقتش تعهد به پرداخت است، بدون اشتغال ذمه ضامن، همانگونه که در کتب فقهی ذکر شده است.
ضمان
سوال : چندی پیش شخصی به اینجانب مراجعه نمود و اظهار داشت به دلیل تمام شدن برگ چک هایش ، نیاز به یک برگ چک دارد و متعهد شد که در موعد چک ، وجه آن را به حساب اینجانب واریز نماید. پس از عدم تامین وجه از طرف شخص مذکور و برگشت خوردن چک اینجانب ، معلوم شد که چک فوق الذکر در یک معامله باطل و فاسد و ربوی مورد استفاده واقع شده است.
1. آیا اینجانب باید مبلغ چک مذکور را پرداخت نمایم؟
2. آیا پرداخت مبلغ فوق مشارکت در فساد و فعل حرام است؟
جواب : 1) اگر ضامن شده باشد، باید پرداخت کند.
2) بله اگر صرفا برای عمل حرام آن مبلغ استفاده شود، حرام است.
حق اشتغال
سوال :

آیا خسارت ناشی از منع غیر قانونی دیگری از اشتغال (به شکل عدم صدور پروانه برای مشاغلی که نوعاً در حد قدر متیقن درآمد زایی دارند) مصداق منافع ممکن‌ الحصول بوده و در نتیجه، قابل مطالبه می باشد یا عنوان «عدم النفع» بر آن صادق است؟ ملاک عدم النفع چیست؟

جواب :

چنانچه حق اشتغال مالیت داشته باشد و دیگری آن را از بین ببرد و اتلاف کند، ضامن قیمت آن خواهد بود.

ضمانت
سوال : شخصی به من مراجعه کرد و گفت: چون شرایط گرفتن وام مضاربه ای را ندارم، شما به جای من وام را بگیرید و من تسویه می کنم. بنده گفتم: من در قم کسی را ندارم که ضمانت من را در بانک انجام دهد. شخص مذکور( استفاده کننده از وام ) گفت: خودم ضامن می آورم و شما فقط وام را بگیر و به من بده، من هم سر سال وام و سود را به بانک عودت می دهم. ایشان ضامنی را معرفی کرد و گفت: خود ضامن قسمتی از وام را بر می دارد و بابت ضمانت هم به او وجهی دادم. ضامن آمد و وام را ضمانت کرد و بخشی از وام را هم طبق قرار قبلی برداشت و من نیز وام را به شخص مذکور دادم لکن وی متواری شده و وام را تسویه نکرده و بانک ضامن را تحت فشار قرار داد و ضامن به بانک رجوع کرد و وام را تسویه کرد. آیا ضامن که با این شرایط ضمانت را انجام داده است، شرعاً می تواند به من که تنها وام به نام من است رجوع کند؟
جواب : چون بانک به شما وام داده و ضمانت برای شما شده است، ضامن می تواند به شما رجوع کند؛ البته شما حق رجوع به شخص متواری را دارید.